Bezpośredni nadzór nad wykonywaniem pracy na wysokości sprawuje osoba wyznaczona, zaś za bezpieczeństwo i higienę pracy na budowie ponosi kierownik budowy/robót.
Do podstawowych środków zabezpieczających pracowników przed ewentualnymi skutkami uaktywnienia się zagrożeń zawodowych występujących przy pracach na wysokości należą:
- zapewnienie asekuracji osób wykonujących prace szczególnie niebezpieczne przez innych pracowników, którzy bezpośrednio tych prac nie wykonują,
- wyposażenie pracowników w środki ochrony indywidualnej dobrane do rodzaju wykonywanej pracy oraz mogących się zaktywizować zagrożeń (np. sprzęt chroniący przed upadkiem z wysokości),
- przeszkolenie pracowników w zakresie posługiwania się środkami ochrony indywidualnej,
- urządzenia ochronne, np. osłony (bariery) miejsc niebezpiecznych, oznakowanie stref i miejsc niebezpiecznych (otwory w stropach, sufitach, miejscach wbudowania stolarki okiennej).
Instruktaż pracowników należy przeprowadzić każdorazowo przed rozpoczęciem pracy w konkretnych warunkach. Instruktaż ten powinien uwzględniać: imienny podział pracy; kolejność wykonywania zadań oraz wymagania bhp przy poszczególnych czynnościach.
Przy organizowaniu prac na wysokości obowiązują zasady bezpieczeństwa i ochrony zdrowia. Do podstawowych zasad bezpiecznego wykonywania prac na wysokości należą:
- prace na wysokości powinny być organizowane i wykonywane tak, aby pracownik nie był zmuszony wychylać się poza obręcz balustrady lub obrys urządzenia, na którym stoi,
- na powierzchniach wzniesionych na wysokość powyżej 1 m nad poziomem podłogi lub ziemi, na których w związku z wykonywaną pracą mogą przebywać pracownicy lub służących jako przejścia, należy przestrzegać następujących wymogów:
- powinny być zainstalowane balustrady spełniające wymagania prawne,
- jeżeli zastosowanie balustrad ze względu na rodzaj i warunki wykonywania prac jest niemożliwe, należy stosować inne skuteczne środki ochrony pracowników, odpowiednie do rodzajów i warunków wykonywania pracy, w szczególności sprzęt i indywidualny chroniący pracownika przed upadkiem z wysokości.
Podstawowym narzędziem do bezpiecznej organizacji pracy na wysokości jest ocena ryzyka zawodowego, którą należy przeprowadzać zgodnie z wymaganiami prawa 4, 5, 6, 7, 8, 9.
Wymagania dotyczące urządzeń technicznych
Podstawą doboru środków technicznych będących środkami profilaktycznymi zabezpieczającymi przed upadkiem z wysokości jest ocena ryzyka zawodowego. Zastosowane w jej następstwie środki powinny zapewnić bezpieczne warunki pracy. Można je podzielić na dwie grupy dotyczące: środków ochrony zbiorowej i środków ochrony indywidualnej. Zawsze środkom ochrony zbiorowej należy nadać pierwszeństwo przed środkami ochrony indywidualnej. Według wytycznych Państwowej Inspekcji Pracy10, dobierając środki ochrony przy pracy na wysokości, należy:
- eliminować zagrożenia w miejscu ich powstawania – np. poprzez zmianę rozwiązań projektowych i eliminowanie potrzeby pracy na wysokości na etapie projektowania,
- zapobiegać zagrożeniom – np. poprzez zmianę technologii pracy – montaż pomostów roboczych, drabin i poręczy do systemów deskowań ściennych, stropowych lub słupów, w pozycji leżącej na podłożu,
- ograniczać pole pracy pasywnej – uniemożliwiać wystąpienia upadku poprzez zastosowanie środków nie wymagających udziału pracownika, np. zastosować balustrady, poręcze, czy siatki pionowe,
- ograniczać pole pracy aktywnej – uniemożliwiać wystąpienie upadku poprzez zastosowanie środków wymagających udziału pracownika, takich jak:
- środki ochrony indywidualnej (urządzenia i krótkie linki), które ograniczają poruszanie się i uniemożliwiają wystąpienie upadku,
- środki do pracy w podparciu,
- praca przy wykorzystywaniu technik linowych,
- minimalizować długości upadku i konsekwencji:
- pasywnej, poprzez zastosowanie środków ochrony zbiorowej (siatki na poziomie pracy),
- aktywnej, poprzez zastosowanie środki ochrony indywidualnej (amortyzatory, urządzenia samohamowne itp.),
- minimalizować konsekwencje upadku – np. poprzez siatki na niższym poziomie.
Do podstawowych technicznych środków ochrony pracy na wysokości zalicza się:
W grupie środków ochrony zbiorowej:
- balustrady,
- siatki bezpieczeństwa,
W grupie środków ochrony indywidualnej (systemy powstrzymywania spadania):
- uprzęże (szelki bezpieczeństwa),
- podsystemy łącząco-amortyzujące,
- punkty zakotwienia.
Balustrady są podstawowym środkiem ochrony zbiorowej11. Należy je stosować podczas zabezpieczania stanowisk pracy, dróg komunikacyjnych, krawędzi oraz otworów w ścianach i stropach. Bezpieczna balustrada składa się z deski krawężnikowej o wys. 0,15 m i poręczy ochronnej umieszczonej na wysokości 1,1 m. Wolną przestrzeń miedzy deską krawężnikową a poręczą wypełnia się w sposób zabezpieczających pracowników przed upadkiem z wysokości. Wymagania szczegółowe dotyczące balustrad w zakresie wytrzymałościowym reguluje norma PN-EN 13354 tymczasowe systemy zabezpieczeń na krawędzi budynków. Opis techniczny wyrobu, metody badań. Współczesne systemy balustrad różnią się między sobą typem mocowania słupków. Do najczęściej stosowanych zalicza się:
- system szczękowy,
- system kotwiony do podłoża,
- system mocowany do półek dwuteownika,
- system mocowany do słupów i elewacji.
Dzięki zastosowaniu wymienionych systemów (np. poprzez kotwienie do innego elementu niż strop) pracownik ma możliwość pracy z pełnym dostępem do krawędzi (np. wykonanie obróbki blacharskiej na dachu).
Siatki ochronne stanowią kolejną, coraz bardziej popularną formę ochrony zbiorowej pracy na wysokości. Są wykonane z polipropylenu lub poliestru, głównie z siatek o oczkach 100 mm wykonanych z linek grubości 4-5 mm. Siatki powinny spełniać wymagania norm12. Ze względu na sposób wykorzystania siatki dzieli się na:
- poziome siatki bezpieczeństwa (typ S) – stosowane w zabezpieczaniu prac na konstrukcjach hal oraz otworów w stropach budynków,
- siatki poziome mocowane do wsporników (typ T, typ „szubienica”) – głównie wykorzystywane w podtrzymywaniu spadania podczas pracy przy krawędziach budynku,
- siatki pionowe stanowiące zabezpieczenie krawędzi – stosowane do zabezpieczania krawędzi (zgodnie z normą PN-EN 13374). Są one mocowane do specjalnie zaprojektowanych słupków lub ograniczają (wypełniają) całą wolną przestrzeń elewacji lub rusztowania.
Środki ochrony indywidualnej są to środki noszone bądź trzymane przez pracownika w celu jego ochrony przed zagrożeniami13. Warunki ich stosowania powinny być zgodne z oceną ryzyka i należy je określić w instrukcji prowadzenia prac. Sprzęt powinien być kontrolowany przez użytkownika przed każdym użyciem oraz okresowo przez osobę upoważnioną, która dokona odpowiedniego wpisu w karcie użytkowania sprzętu.
Środki ochrony indywidualnej – systemy powstrzymywania spadania należy dobierać w zależności od rodzaju wykonywanych prac. W każdym bowiem przypadku służą one innym celom, np. powstrzymują spadanie, ograniczają poruszanie się, umożliwiają pracę w podparciu czy pracę z użyciem technik linowych.
Szelki bezpieczeństwa (uprząż) służą do powstrzymywania upadku. Powinny być wykonane zgodnie z normą14. Szelki posiadają urządzenia do przypięcia systemu amortyzującego i mogą być dodatkowo wyposażone w pas służący do pracy w podparciu15.
Elementy łącząco-amortyzujące (zatrzaśniki, linki bezpieczeństwa, amortyzatory, liny z urządzeniami samozaciskowymi, urządzenia samohamowne) powstrzymują spadanie pracownika w przypadku upadku z wysokości. Powinny spełniać wymagania normowe 16, 17, 18, 19,20.
Punkty zakotwienia łączą system łącząco-amortyzujący z elementami konstrukcji. W przypadku braku takich elementów należy stosować dodatkowe urządzenia umożliwiają zakotwienie systemu. Punkty zaczepienia powinny spełniać wymagania normowe21 w tym zakresie.
Współczesne systemy zabezpieczeń pracowników wykonujących prace na wysokości, np. system Alsipercha, przeznaczone są do asekuracji podczas wykonywania stropów oraz prac zbrojarskich. Jest to rodzaj żurawika wkładanego w tuleję zatopioną w konstrukcję. Do żurawika montowane jest urządzenie samohamujące. Układ taki pozwala na bezpieczne wykonywanie pracy na wysokości.
1. materiały wewnętrzne Państwowej Inspekcji Pracy
2. rozporządzenie MPiPS z 26 września 1997 r. W sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
3. Obolewicz J., BHP czy BIOZ - Współczesny etos bezpiecznego budowniczego [w:] VII Konferencja Naukowo-Techniczna, Warsztaty Inżynierów Budownictwa, Puławy 2010
4. Kodeks pracy
5. rozporządzenie MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
6. rozporządzenie ministra zdrowia z 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych
7. rozporządzenie MGiP z 5 sierpnia 2005 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy pracach związanych z narażeniem na hałas lub drgania mechaniczne
8. rozporządzenie MZ z 22 kwietnia 2005 r. w sprawie szkodliwych czynników biologicznych dla zdrowia w środowisku pracy oraz ochrony zdrowia pracowników zawodowo narażonych na te czynniki
9. rozporządzenie MPiPS z 14 marca 2000 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy przy ręcznych pracach transportowych
10. Wydawnictwo PIP, Główny Inspektorat Pacy, BUDOWNICTWO - dobór środków technicznych zabezpieczających przed upadkiem z wysokości, Warszawa 2009
11. Rozporządzenie MI z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych
12. PN-EN 1263-1; PN-EN 1263-2 Siatki bezpieczeństwa - Część 1, 2: Wymagania bezpieczeństwa, metody badań
13. Rozporządzenie MPiPS z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
14. PN-EN361 Wymogi dotyczące konstrukcji oraz badania szelek
15. PN-EN813 Wymogi dotyczące pasa do pracy w podparciu
16. PN-EN362 Zatrzaśniki
17. PN-EN354 Linki bezpieczeństwa
18. PN-EN355 Amortyzatory
19. PN-EN 353; PN-EN358 Liny z urządzeniami samozaciskowymi
20. PN-EN360 Urządzenia samohamowne
21. PN-EN795 Urządzenia kotwiące - Wymagania i badania
dr inż. Jerzy Obolewicz
Politechnika Białostocka
 |
Artykuł został opublikowany w miesięczniku Praca i Zdrowie 01/2011
W tym wydaniu m.in.:
- Astma u osób zawodowo sprzątających – nowy problem medycyny pracy? - Zima niestraszna – o odzieży przy pracach zimowych - Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku operatora sprzętu do robót ziemnych - Lekarstwa na bezrobocie
Zobacz pełny spis treści
|