Audity SZBHP są jednymi z trudniejszych, ponieważ kryteriami i punktami odniesienia - poza normą - muszą być również wymagania prawne i inne mające zastosowanie w organizacji. Znajomość choćby ogólna tych wymagań jest warunkiem koniecznym dla kompetencji auditora SZBHP. Trudno przeprowadzić obiektywny audit bez znajomości auditowanego obszaru czy zagadnienia.
Andrzej Kowalkow
Auditor w zakresie SZBHP to osoba posiadająca kompetencje do przeprowadzenia auditów zgodnie z normą PN-N-18011:2006 "Wytyczne dotyczące auditowania systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy". W normie tej podano wytyczne dotyczące zasad auditowania, zarządzania programami auditów, prowadzenia auditów systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy oraz dotyczące kompetencji auditorów systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Norma ta, łącznie z PN-EN ISO 19011:2003, określa wytyczne dotyczące auditowania systemów zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.
Kompetencje auditorów i prowadzone przez nich audity
Norma PN-N-18011:2006 jest przeznaczona do stosowania przez auditorów, organizacje wdrażające systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy, organizacje chcące przeprowadzać wewnętrzne lub zewnętrzne audity SZBHP z przyczyn kontraktowych, organizacje zaangażowane w certyfikację lub szkolenia auditorów, certyfikację/rejestrację systemów zarządzania i akredytację.
Jak wynika z zapisów zawartych w przedmiotowej normie, ma ona zastosowanie wszędzie tam, gdzie mamy do czynienia z SZBHP. Audity SZBHP są jednymi z trudniejszych, ponieważ kryteriami i punktami odniesienia - poza normą - muszą być również wymagania prawne i inne mające zastosowanie w organizacji. Znajomość choćby ogólna tych wymagań jest warunkiem koniecznym dla kompetencji auditora SZBHP. Trudno przeprowadzić obiektywny audit bez znajomości auditowanego obszaru czy zagadnienia. W firmach często spotykana jest sytuacja, gdy auditor SZBHP nie może być partnerem do rozmowy z auditowanym, bowiem ten drugi znacznie przewyższa go merytoryczną wiedzą o prowadzonych procesach.
Jednocześnie obserwuje się, że obniżają się kompetencje auditorów. Na rynku szkoleniowym funkcjonuje szereg firm, które potrafią nawet w jeden dzień przeprowadzić szkolenie auditorów SZBHP. Wystarczy zerknąć do Internetu, aby znaleźć odpowiednią ofertę.
A przecież norma PN-N-18011:2006 w punkcie dotyczącym szkolenia auditorskiego podaje, że auditor SZBHP powinien odbyć:
- szkolenie w dziedzinie bhp - według programu ramowego szkolenia okresowego dla pracowników służb bezpieczeństwa i higieny pracy wymaganego w przepisach prawnych (minimum 32 godziny, w tym 4 godziny ćwiczeń),
- szkolenia z zakresu postanowień norm serii PN-N-18000 - w wymiarze 40 godzin.
Drugim przypadkiem, godnym zastanowienia są wszechstronni auditorzy zapoznani z każdym systemem zarządzania. Auditorzy "od wszystkiego", jak klej uniwersalny. Tylko czy ktoś nim cokolwiek skleił? Nikt nie neguje konieczności integracji systemów i auditów zintegrowanych, ale zwykle w takich przypadkach dochodzi do "prześlizgnięcia" się nad wieloma zagadnieniami, zwłaszcza bhp. Powierzchowność wykonywanych auditów nie daje pełnego obrazu funkcjonowania SZBHP, a co za tym idzie jego prawidłowej oceny.
Poniższa tabela przedstawia wymagania kompetencji audytora i auditora wiodącego wg normy PN-N-18011:2006 w zakresie prowadzenia auditów certyfikujących i podobnych SZBHP. Do rozważenia czytelnika: Czy tylko tych auditorów?
| Parametr |  |
Auditor | |
Auditor wiodący |
| Wykształcenie | Wykształcenie średnie (patrz uwaga 1) | Takie samo jak dla auditora | ||
| Całkowite doświadczenie w pracy | 5 lat (patrz uwaga 2) | Takie samo jak dla auditora | ||
| Doświadczenie w pracy w obszarze zarządzania jakością lub zarządzania środowiskowego | Co najmniej 1 rok | Takie samo jak dla auditora | ||
| Szkolenie auditora | • Szkolenie w dziedzinie bhp (patrz uwaga 3) • 40 godzin szkolenia z zakresu postanowień norm serii PN-N-18000 |
Takie samo jak dla auditora | ||
| Doświadczenie w auditowaniu | • Cztery pełne audity stanowiące nie mniej niż 20 dni doświadczenie w auditowaniu - jako auditor szkolący się pod kierunkiem i nadzorem auditora kompetentnego jako auditora wiodącego. (patrz uwaga 4). • Zaleca się, aby audity były przeprowadzone w ciągu ostatnich trzech kolejnych lat. |
• Cztery pełne audity stanowiące nie miej niż 15 dni doświadczenia w auditowaniu w roli auditora wiodącego pod kierunkiem i nadzorem auditora kompetentnego jako auditora wiodącego. (patrz uwaga 4) • Zaleca się, aby audity były przeprowadzone w ciągu ostatnich dwóch kolejnych lat. |
Uwaga 1 Wykształcenie średnie jest tą częścią krajowego systemu edukacji, która następuje po fazie edukacji podstawowej lub gimnazjum, a ukończenie, której poprzedza wstąpienie na uniwersytet lub do innej szkoły wyższej.
Uwaga 2 W przypadku ukończenia policealnego studium dla techników bezpieczeństwa i higieny pracy - 3 lata; w przypadku ukończenia studiów wyższych - 2 lata; w przypadku ukończenia studiów wyższych oraz studiów podyplomowych z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy - 1 rok.
Uwaga 3 Według programu ramowego szkolenia okresowego dla pracowników służb bezpieczeństwa i higieny pracy wymaganego w przepisach prawnych.
Uwaga 4 Audit pełny to audit obejmujący wszystkie etapy opisane w pkt. 6.3 do 6.6. Zaleca się, aby całkowite doświadczenie w auditowaniu obejmowało całą normę dotyczącą systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy.
Strona 2
Państwowa Inspekcja Pracy a SZBHP
Pewne jest, że odczuwane przez pracodawców miejsce w hierarchii ważności różnych wymagań, zagadnień i narzędzi w obszarze bhp zależy w znacznej mierze od pozycji w hierarchii preferowanej przez inspektorów PIP.
A jaki jest stosunek Państwowej Inspekcji Pracy do Systemu Zarządzania Bezpieczeństwem i Higieną Pracy? Wprawdzie w latach 90., gdy SZBHP były nowością inspekcja wykazywała się znaczną aktywnością w ich propagowaniu, ale ostatnio - sądząc na podstawie internetowej strony głównej PIP (pip.gov.pl) - wdrażanie SZBHP nie należy do tematów priorytetowych. Trudno tam znaleźć artykuł i wskazówki pomocne w procesie wdrażania, czy chociażby dobre słowo na temat funkcjonującego, gdzieś w Polsce, w jakiejś firmie SZBHP.
Po długich poszukiwaniach w 28-stronicowym Programie działania PIP na rok 2010 w rozdziale "Współdziałanie na rzecz ochrony pracy" - w opisie planu współpracy z CIOP - PIB znajdujemy zdanie: "Współpraca dotyczyć będzie zwłaszcza problematyki oceny ryzyka zawodowego oraz systemów zarządzania bhp, zagrożeń fizycznych …"
Czy taka skala zainteresowania, promocji i pomocy jest wystarczająca? Chyba nie, tym bardziej, że pytań pozostaje więcej:
- Dlaczego Państwowa Inspekcja Pracy nie zachęca i nie motywuje firm do wdrożenia SZBHP, jeśli uznaje się go za przydatny instrument w zakresie poprawy poziomu bhp?
- Dlaczego nie promuje i nie wyróżnia firm z funkcjonującymi SZBHP?
- Dlaczego nie wykorzystuje się wiedzy i praktyki inspektorów PIP podczas szkoleń i spotkań auditorów i pełnomocników ds. SZBHP?
- Dlaczego nie wykorzystuje się kompetencji inspektorów PIP jako auditorów, a nie tylko jako kontrolerów?
To tylko nieliczne pytania dotyczące SZBHP podnoszone przez pracodawców. Ciężko zmotywować do wdrożenia SZBHP, gdy brakuje argumentów. Argumenty te, w postaci różnorakich zachęt i motywacji, powinny być przedstawione przez instytucję najbardziej zainteresowaną poprawą warunków bhp, czyli Państwową Inspekcję Pracy. Pracodawcy to widzą i szybko wyciągają bezpośredni wniosek: jeżeli PIP nie wyraża zainteresowania rozwojem SZBHP, to dlaczego pracodawca ma być tym zainteresowany?
Ciężko zmotywować do wdrożenia SZBHP, gdy brakuje argumentów. A te powinny być przedstawione przez instytucję najbardziej zainteresowaną poprawą warunków bhp, czyli Państwową Inspekcję Pracy. Pracodawcy to widzą i szybko wyciągają bezpośredni wniosek: jeżeli PIP nie wyraża zainteresowania rozwojem SZBHP, to dlaczego pracodawca ma być tym zainteresowany?
Podsumowanie
Wydaje się, że systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy zostały pozostawione na uboczu przedsięwzięć zapewniających poprawę warunków pracy. Bez pomocy, promocji, a w końcu korzyści wynikających wprost z wdrożenia SZBHP, nie widać chętnych do podjęcia prac nad nimi.
Przecież warto byłoby, żeby taka instytucja, jak Państwowa Inspekcja Pracy wyraźnie wykazywała stałe zainteresowanie tymi systemami, wspomagała także firmy w tym zakresie i promowała ów skuteczny instrument zarządzania. Warto zaznaczyć, że Międzynarodowa Organizacja Pracy już w 2001 roku wydała stosowne wytyczne, o których chyba nie bardzo się pamięta, a stanowią one przecież niezbity dowód przydatności systemowego zarządzania w obszarze bhp.
Działań w zakresie propagowania i wdrażania SZBHP można oczekiwać nie tylko od PIP. Adresatami oczekiwań są także:
- pracodawcy - poprzez zapoznanie się z założeniami i podjęcie decyzji o wdrażaniu SZBHP,
- auditorzy SZBHP - poprzez zwracanie uwagi na skuteczność systemu w zakresie poprawy bhp oraz powiązanie SZBHP z wymaganiami prawnymi,
- specjaliści ds. zintegrowanych systemów - poprzez precyzyjne ujmowanie spraw bhp w zintegrowanych systemach,
- specjaliści bhp - poprzez rozszerzanie systemowego podejścia do bhp i stosowanie elementów systemu, niezależnie od ewentualnych decyzji o jego wdrożeniu przez pracodawców,
- Polski Komitet Normalizacyjny - poprzez rozwój i aktualizację norm dotyczących SZBHP,
- Centralny Instytut Ochrony Pracy - poprzez badania nad SZBHP i przekazywanie uzyskanych z nich wniosków.
Warto byłoby zorganizować osoby i firmy zainteresowane SZBHP w klubie czy stowarzyszeniu, gdzie by można po dyskusjach wypracować grupowe (zbiorowe) wnioski sprzyjające optymalnemu rozwojowi SZBHP. Może należałoby zorganizować Klub Pełnomocnika SZBHP podobny do Stowarzyszenia Forum ISO 14000. Pozwoliłoby to np. wypracować propozycje systemu zachęt do wdrożenia SZBHP. Ponadto, trzeba przeanalizować możliwość ujęcia systemów zarządzania bhp w różnego rodzaju programach krajowych i europejskich. Może w którymś z nich jest miejsce na wsparcie nie tylko dla małych firm?
Andrzej Kowalkow
 |
Artykuł został opublikowany w miesięczniku Przyjaciel Przy Pracy 05/2010 - Papierowe standardy i realna rzeczywistość - analiza programu "Poprawa bezpieczeństwa i warunków pracy" |
![Safety Media [mamy pomysł pion]](http://www.kulturabezpieczenstwa.pl/images/banery/statyczne/safetymedia_mamy-pomysl_360x660.jpg)
