Przy analizie statystyki wypadków nasuwa się wniosek, że dominujące przyczyny techniczne wypadków przy pracy związanych z montażem i eksploatacją rusztowań spowodowane są brakiem lub niewłaściwymi urządzeniami zabezpieczającymi, w tym środkami ochrony zbiorowej.
Piotr Kmiecik, Dariusz Gnot
W przypadku rusztowań zabezpieczeniem zbiorowym są balustrady. W artykule podano podstawowe wymagania techniczne, jakim powinny one odpowiadać, oraz najczęstsze przyczyny niezgodności skutkujące zdarzeniami wypadkowymi.
Wymagania dla balustrad
Środki ochrony zbiorowej przeznaczone są do jednoczesnej ochrony grupy ludzi, w tym i pojedynczych osób, przed niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami występującymi pojedynczo lub łącznie w środowisku pracy [1].
Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych [2] rusztowanie robocze powinno posiadać balustradę. Element taki pełni właśnie funkcję środka ochrony zbiorowej, pod warunkiem, że składa się z (fot. 1):
– deski krawężnikowej o wysokości 0,15 m,
– poręczy ochronnej (poręczy głównej) umieszczonej na wysokości 1,1 m,
– elementu wypełniającego wolną przestrzeń pomiędzy deską krawężnikową a poręczą – w sposób zabezpieczający pracowników przed upadkiem z wysokości.
Kompletna balustrada na rusztowaniu systemowym: 1 – poręcz główna, 2 – poręcz pośrednia, 3 – deska krawężnikowa.
Balustrada taka nosi również miano „zabezpieczenia bocznego” [3]. Należy pamiętać, że w przypadku rusztowań systemowych dopuszcza się umieszczanie poręczy ochronnej na wysokości 1 m.
Szczegółowe wymagania, jakie powinny spełniać balustrady w rusztowaniach określono w normach technicznych [3], [4] – ryc. 1. Element zamocowany poziomo pomiędzy poręczą główną a pomostem nazywamy poręczą pośrednią lub pośrednim zabezpieczeniem bocznym. W przypadku rusztowań niesystemowych poręcz pośrednia powinna być umieszczona na poziomie 0,60 m licząc od powierzchni pomostu do górnej powierzchni poręczy. W przypadku zaś stosowania rusztowań systemowych wszelkie otwory w zabezpieczeniu bocznym powinny być tak zwymiarowane, aby kula o średnicy 470 mm nie mogła przez nie przejść. Oprócz tego odstęp poziomy pomiędzy zewnętrzną powierzchnią czołową bortnicy i wewnętrzną powierzchnią poręczy i innymi elementami pośredniego zabezpieczenia bocznego nie powinien przekraczać 80 mm.
Normy dopuszczają również inny skuteczny sposób zabezpieczenia pomostów, np. za pomocą mocnej siatki (ogrodzenia) zamiast poręczy pośredniej z rur. Krata poręczy siatkowej powinna być tak wykonana, aby powierzchnia każdego otworu lub szczeliny w osłonie nie przekraczała 100 cm2. Dodatkowo wymiar każdego otworu lub szczeliny powinien mieścić się w proporcjach pomiędzy 5 × 20 cm (wymaganie EN) a 10 × 10 cm (wymaganie PN).