Zadania służby bhp - Udział w odbiorach

Jak przygotować się do odbioru?
Przede wszystkim należy:
 – zapoznać się z dokumentacją obiektu, urządzenia, maszyny;
 – zapoznać się przepisami bhp dotyczącymi przedmiotu odbio­ru;
 – sprawdzić, jakie zagrożenia może stwarzać zainstalowanie i użytkowanie nowych urządzeń, maszyn, technologii w obiekcie przeznaczonym do odbioru oraz czy będzie można je zredukować do poziomu akceptowalnego i jakim kosztem;
 – sprawdzić, czy nowy obiekt, pomieszczenie pracy nie pogorszy warunków pracy na sąsiednich stanowiskach czy nawet w zakładzie.

Podstawowym i niezbędnym warunkiem czynnego uczestnic­twa w przekazaniu do użytkowania nowych obiektów i urządzeń jest znajomość zapisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polity­ki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (t.j.: DzU z 2003 r., nr 169, poz. 1650 ze zm.), bo w nim są zawarte wszystkie podstawowe wymogi bezpieczeństwa i higieny pracy, dotyczące:
 – obiektów budowlanych i terenu zakładu pracy, w tym dróg, oświetlenia, instalacji elektrycznych, ilości wody do celów higieniczno sanitarnych, gospodarczych i przeciwpożarowych;
 – pomieszczeń pracy, w tym: oświetlenia, ogrzewania i wenty­lacji;
 – procesów pracy, w tym: organizacji stanowisk pracy, urządzeń technicz­nych, transportu wewnętrznego i magazynowania, ochrony przed hałasem;
 – pomieszczeń i urządzeń higieniczno sanitarnych, w tym szat­ni, umywalni, ustępów, jadalni, pomieszczeń higieny osobi­stej dla kobiet, pomieszczeń do ogrzewania się pra­cowników.

Następnymi istotnymi aktami prawnymi są:
1. Prawo budowlane – ustawa z 7 lipca 1994 r. (t.j.: DzU z 2010 r., nr 243, poz. 1623 ze zm.) oraz rozporządzenie Ministra Infrastruktury z 12 kwietnia 2002 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (DzU nr 75, poz. 690 ze zm.), w których określone zostały wymagania dotyczące m.in.:
 – budynków wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi, w tym dróg ewakuacyjnych;
 – budowli stanowiących całość techniczno użytkową wraz z in­stalacjami i urządzeniami, w tym m.in.: dróg, zbiorników, wol­no stojących instalacji przemysłowych lub urządzeń technicz­nych, składowisk odpadów, sieci uzbrojenia terenu, a także części budowlanych urządzeń technicznych (kotłów, pieców przemysłowych i innych urządzeń) oraz fundamentów pod maszyny i urządzenia;
 – obiektów małej architektury (np. śmietniki);
 – tymczasowych obiektów budowlanych (np.: barakowozy, obiekty kontenerowe);
 – dokumentacji budowy, w tym: pozwolenia na budowę wraz z załą­czonym projektem budowlanym, dziennika budowy, protokołów odbiorów częściowych i końcowych, ry­sunków i opisów służących realizacji obiektu, operatów geodezyjnych i książki obmiarów, a w przypadku realizacji obiektów meto­dą montażu – dziennika montażu;
 – dokumentacji powykonawczej – dokumentacji budowy z na­niesionymi zmianami dokonanymi w toku wykonywania robót oraz geodezyjnymi pomiarami powykonawczymi.

2. Ustawa z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej (t.j.: DzU z 2009 r., nr 178, poz. 1380 ze zm.) wraz z rozporządzeniem Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z 7 czerwca 2010 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów budowlanych i terenów (DzU nr 109, poz. 719).

3. Inne przepisy szczegółowe związane z bezpieczeństwem przekazywanych do użytkowania obiektów, instalacji dotyczące konkretnej działalności gospodarczej czy wybranych zagrożeń.
Ważne są także Polskie Normy dotyczące np. instalacji elektrycznych i odgromowych, wentylacji i ogrzewnictwa, barw i znaków bezpieczeństwa, oświetlenia wnętrz i terenów oraz oświetlenia awaryjnego.

Komisja odbioru – przekazania do użytkowania
Do przeprowadzenia odbioru i przekazania do użytkowania pracodawca (szef firmy) powinien powołać komisję w składzie: przedstawiciel wykonawcy robót, inspektor nadzoru inwestycyjnego, przyszły użytkownik obiektu (pomieszczeń), pracownik służby bhp i przedstawiciel załogi (sip), a także, w miarę potrzeb, specjaliści techniczni (np. budowlaniec, elektryk, mechanik, technolog). Każdy z członków komisji powinien mieć prawo wnieść do protoko­łu swoje uwagi, wnioski, propozycje. Przewodniczącym komisji jest z reguły przyszły użytkownik przedmiotu odbioru.

Nie można dokonywać odbioru byle jak, uważając, że drobne niedociągnięcia usunie się później. Obiekt, pomieszczenie oddane do eksploatacji powinny spełniać nie tylko wymogi techniczne, ale też wyma­gania bhp. Usuwanie usterek, niedoróbek dopiero w trakcie eksploatacji jest utrudnieniem dla obsługi, użytkowni­ków i przeważnie stwarza dodatkowe zagrożenia.

Niedoróbki, nieprawidłowości, nawet te, które nie mają bezpo­średniego wpływu na bezpieczeństwo, mogą być źródłem pro­blemów w trakcie eksploatacji. I tu nie chodzi już o ewentualne straty w produkcji, ale o bezpieczeństwo ludzi.

Przy przekazywaniu do użytkowania występuje czasem pozorna rozbieżność interesów między osobami odpowiedzialnymi za inwestycję, osobami z produkcji a służbą bhp. Zdarza się, że ci pierwsi chcą jak najszybciej obiekt przekazać do eksploatacji, a tu służba bhp wytyka niezgodności z przepisami czy nieprawidłowości mogą­ce mieć znaczenie „tylko” dla bezpieczeństwa i higieny pracy (nie wspominając o wymaganiach ergonomii czy uciążliwościach).
Pracownik służby bhp powinien umieć wykazać swoją rację, popartą wymaganiami obowiązujących przepisów. Pamiętać należy, że obecnie obowiązujące przepisy są w coraz większym stopniu zapisami ogólnymi, stąd większe wymagania w stosunku do pracodawcy i jego służb, jeśli chodzi o zapewnienie bezpieczeństwa zatrudnionych w warunkach konkretnego zakładu.

Protokół z odbioru, przekazania do eksploatacji
Z odbioru powinien być sporządzony protokół, w którym należy wyszczególnić wszystkie zauważone nieprawidłowości, niezgodności z obowiązującymi przepisami, a także zasadami bhp, mogące mieć wpływ na bezpieczeństwo i higienę pracy przyszłych użytkowników, czyli tych, którzy będą korzystali z obiektu, pomieszczenia jako miejsca pracy czy jako pomieszczenia pomocniczego (np. skład materiałów, szatnie, łaźnie), a nawet interesantów (np. dostawców, odbiorców towarów).

W proto­kole powinny być stwierdzenia, czy usterki, niezgodności z do­kumentacją i przepisami wstrzymują oddanie przedmiotu od­bioru do eksploatacji, czy też mogą być usunięte w ustalonym termi­nie już w trakcie użytkowania. Powinny znaleźć się również ustalenia, kto ma usunąć nieprawidłowości: czy wykonawca, czy za­mawiający (bo błędy zostały popełnione w zamó­wieniu bądź w dokumentacji, która została przyjęta do realizacji) oraz w jakim terminie prace będą wykonane.
Terminy usunięcia nieprawidłowości powinny być krótkie, ale możliwe do realiza­cji. W zasadzie pracownika służby bhp nie musi interesować, kto ma usunąć nieprawidłowości i czy usuwanie ich pociągnie za sobą dodatkowe koszty – obiekt, urządzenia mają spełniać wymagania przepisów i być bezpieczne. Protokół powinien być przedstawiony pracodawcy (szefowi firmy) i to on podejmie de­cyzję, czy obiekt, urządzenie przekazać do użytkowania, czy też wstrzymać się z przekazaniem do czasu usunięcia nieprawidło­wości. Po usunięciu nieprawidłowości należy dokonać następnego komisyjnego odbioru w takim samym trybie, jak przedstawiono wyżej.

W protokole powinien znaleźć się jednoznaczny zapis, stwierdzający, że obiekt, pomieszczenie spełnia wymagania przepisów bhp i nadaje się do użytkowania albo przepisów nie spełnia i nie nadaje się do eksploatacji. Jeżeli nie może być użytkowany, to powinny być wskazane konkretne, niespełnione wymagania przepisów.

Są sytuacje, np. przy skomplikowanych czy dużych obiektach, że należy procedurę przekazania do użytkowania poprzedzać odbiorami cząstkowymi w trakcie budowy, przebudowy, modernizacji, np. stan surowy zamknięty, poszczególne instalacje, prace wykończeniowe. We wszystkich tych czynnościach uczestniczyć powinien behapowiec z prawem wniesienia uwag dotyczących spraw bhp.

Podczas odbioru należy zwrócić uwagę np.:
 – Czy obiekt wraz z instalacjami, stanowisko pracy są wykonane zgodnie z zatwierdzoną dokumentacją i czy zostały uwzględnione uwagi przyjęte w procesie inwestycyjnym?
 – Czy drogi transportowe, przejścia, dojścia mają wyma­gane wymiary i oznakowania?
 – Czy drogi ewakuacyjne są zgodne z przepisami?
 – Czy posadzki i ściany są odpowiednie do przyszłych procesów produkcyjnych?
 – Czy oświetlenie, ogrzewanie, wentylacja odpowiadają wymaga­niom przepisów, norm?
 – Czy są protokoły z pomiarów elektrycznych – stan izolacji i sku­teczność zabezpieczeń przeciwporażeniowych?
 – Czy są zapewnione warunki bezpieczeństwa pożarowego?
 – Czy rurociągi i kable są odpowiednio oznakowane?
 – Czy urządzenia elektryczne są zabezpieczone przed dostępem osób nieupoważnionych?
 – Itd. – w zależności od rodzaju obiektu i jego przeznaczenia.

Jakie nieprawidłowości wstrzymują oddanie do użytkowania obiektu, urządzenia, a jakie mogą być usunięte już w trakcie eksploatacji?

Zawsze podstawą do kwalifikacji będzie wstępna ocena ryzyka zawodowego. Jeżeli wykaże ona możliwość wystąpie­nia zagrożeń na poziomie nieakceptowanym dla pracowników zatrudnionych w obiekcie (pomieszczeniu), a także mających wykonywać późniejsze prace konserwacyjne, jak również dla osób postronnych – wówczas nie można obiektu przekazać do eksploatacji.

Sposób postępowania służby bhp powinien być taki sam, jak przy:
 – wnioskowaniu o wstrzymanie pracy maszyny lub innego urządzenia technicznego,
 – wstrzymaniu pracy w zakładzie pracy, w jego części,
 – występowaniu do osób kierujących pracownikami z zalece­niami usunięcia stwierdzonych zagrożeń wypadkowych i szkodliwości zawodowych oraz uchybień w zakresie bezpie­czeństwa i higieny pracy, tzn. wykazanie nieprawidłowości i związanych z nimi zagrożeń, poparte wymogiem odpowiedniego, obowiązującego przepisu.

Ważne
Dobre przygotowanie do udziału w przekazywaniu obiektu, pomieszczeń, instalacji do użytkowania to mniej problemów podczas eksploatacji.

Im więcej nieprawidłowości zostanie wykrytych i usuniętych w procesie przekazywania do użytkowania, tym mniej zagro­żeń podczas eksploatacji.

Problemy, nawet trudne, łatwiej rozwiązać przed niż w trak­cie użytkowania.

Niewskazanie nieprawidłowości w trakcie przekazywania obiektu do użytkowania można traktować jako przyzwolenie na wykonywanie pracy w warunkach niezgodnych z przepisami, czyli akceptację zagrożeń.

Wszelkie prowizorki, tymczasowości w najmniej oczekiwa­nym momencie mogą stworzyć zagrożenia skutkujące wypadkiem przy pracy.

Spis artykułów z cyklu „Zadania służby bhp” można znaleźć na stronie internetowej miesięcznika "Atest"

Lesław Zieliński
były Główny Inżynier Zarządzania Bezpieczeństwem Pracy w KGHM Polska Miedź S.A. – Oddział Zakłady Górnicze „Lubin” w Lubinie

Artykuł został opublikowany w miesięczniku Atest 06/2013 W tym wydaniu m.in.: - Odpowiedzialność pracownicza koordynatora ds. bhp - Obowiązki producenta maszyny nieukończonej - Lepiej wydawać na prewencję niż odszkodowania - Media w szkoleniach bhp - W jak wizytacja stanowiska pracy Zobacz pełny spis treści

	Polecamy również m.in.: